Różnorodność biologiczna jako źródło międzygatunkowej informacji socjalnej: wpływ na wybór terytorium, złożoność śpiewu i mimikrę wokalną u łozówki
Finansowanie: Narodowe Centrum Nauki (grant PRELUDIUM nr NCN 2019/33/N/NZ8/02840)
Kierownik projektu: Sylwia Pustkowiak
Wykonawcy: Piotr Skórka
Opis: Bioróżnorodność ma szczególne znaczenie dla poszczególnych osobników, definiuje bowiem lokalne zgrupowania gatunków, a co za tym idzie dostępność nisz ekologicznych, możliwości rozrodu czy intensywność interakcji międzygatunkowych. W związku z tym, bioróżnorodność powinna wpływać na rozmieszczenie osobników, zwłaszcza tych, które wybierają terytoria na podstawie informacji socjalnych, czyli sygnałów wynikających z zachowań innych osobników i gatunków.
Informacje socjalne mogą być przekazywane poprzez wokalizację. U wielu kręgowców zaobserwowano zjawisko zwane „mimikrą wokalną”, polegające na tym, że samce uczą się i włączają do swojego repertuaru elementy pieśni innych gatunków. Złożoność śpiewu może być rzetelnym wskaźnikiem kondycji osobnika i jest uznawana za bardzo atrakcyjną dla samic, a posiadanie bogatszego repertuaru może zwiększyć sukces reprodukcyjny samca. Celem tego projektu jest zrozumienie, w jaki sposób bioróżnorodność ptaków śpiewających, warunkująca dostępność różnych wzorców śpiewu, wpływa na występowanie, liczebność oraz strukturę piosenek u naśladującego ptaka, łozówki (Acrocephalus palustris). Testowaliśmy następujące hipotezy:
H1: Ptaki używające mimikry wokalnej wybierają terytoria i osiągają większe zagęszczenie na obszarach o większej bioróżnorodności.
H2: Osobniki zajmujące terytoria o dużej różnorodności biologicznej ptaków śpiewających mogą tworzyć bardziej złożone piosenki.
H3: Ptaki naśladujące żyjące w bardziej zróżnicowanych biologicznie siedliskach zawiera więcej imitacji w swoich piosenkach.
Badania prowadzone były w krajobrazie rolniczym zachodniej Polski, gdzie w latach 2020-2022 notowaliśmy występowanie samców łozówki, nagrywaliśmy ich śpiew oraz liczyliśmy pozostałe gatunki ptaków. W 2021 roku przeprowadzony został wielkoskalowy eksperyment polegający na odtwarzaniu za pomocą głośników na wybranych obszarach śpiewu pięciu różnych gatunków ptaków, co miało na celu zwiększenie różnorodności biologicznej i wzbogacenie krajobrazu dźwiękowego. Badania kontynuowane były rok później, co pozwoliło na ocenę efektu przeniesienia-kontynuacji wzorca występowania będącego efektem eksperymentu.
W pierwszym roku badań (przed eksperymentem) stwierdzona została istotna pozytywna zależność między liczebnością łozówki a liczbą innych gatunków ptaków. Rok po eksperymencie bogactwo gatunkowe miało również pozytywny wpływ na zmiany liczebności łozówki. Liczebność łozówki była też istotnie negatywnie związana z długością szpalerów drzew i krzewów, co świadczy o preferencji do bardziej otwartego krajobrazu. Bezpośrednio po przeprowadzeniu eksperymentu, w roku 2021 różnice dotyczące zmiany liczebności łozówki między powierzchniami z informacją socjalną a kontrolą były nieistotne. Rok później natomiast stwierdzona została istotna różnica zmian liczebności łozówek na powierzchniach objętych odtwarzaniem informacji socjalnej względem grupy kontrolnej (relatywnie do roku bazowego przed manipulacją). Rok po wykonaniu eksperymentu powierzchnie objęte emisją informacji socjalnej zanotowały wzrost liczebności łozówki w przeciwieństwie do pozostałych powierzchni. Zgodnie z naszą wiedzą, jest to pierwsze eksperymentalne badanie testujące wpływ bioróżnorodności na wybór terytorium u gatunków ptaków z mimikrą wokalną. Badanie to rozszerzyło definicję wyboru siedlisk, uwzględniając decyzje oparte na wykorzystaniu heterospecyficznych informacji socjalnych, w połączeniu z abiotycznymi cechach środowiska. Wyniki projektu pokazują także, że skutki zmian cech kluczowych dla wyboru siedliska mogą być widoczne w dłuższej perspektywie czasowej i mieć przełożenie na późniejsze decyzje osobnika.
